Friday, June 10, 2022

चर्चामा रहेका उपका पुरुष उम्मेदवार



स्थानिय निर्वाचनको पूर्व संध्यामा आइपुग्दा जिल्लाका हरेक पालिकामा केही उम्मेदवार कुनै न कुनै विशेषताले चर्चामा छन् । महोत्तरीमा चर्चाको विषय बन्ने उम्मेदवारहरु मध्ये एक उम्मेदवार हुन, एकडारा गाउँपालिकाका उपप्रमुख पदका पुरुष उम्मेदवार–महेश कुमार यादव ।

महेश कुमार यादवले आम मतदाताका बीच ल्याएको अनुरोध पत्र मतदातामाझ चर्चामा छ । प्रायः सबैजसो नागरिकको बुझाईमा उपमेयर÷उपाध्यक्षको पद महिलाकोलागि छुट्टयाइएको हुन्छ भन्ने छ । हो, महिलाको सहभागिता सुनिश्चित गर्न दलहरुद्वारा दिइने उम्मेदवारीमा प्रमुख र उपप्रमुख मध्ये एकजना महिलाको व्यवस्था अनिवार्य गरिएको छ । देशैभरि,विशेषगरी मधेश प्रदेशमा उपप्रमुख÷उपाध्यक्षको पदमा पार्टीको टिकट पाउन नसकेका नेता विद्रोह नगरोस भनेर ती नेताको श्रीमति,छोरी,बुहारीलाई महिला उम्मेदवारकोरुपमा उपाध्यक्षपदमा टिकट दिने चलन चल्दै आएको हो । उपाध्यक्षमा प्रायः महिलाहरुलाई नै उम्मेदवार बनाइने परम्परा रहेकोले पनि पुरुष भएर एकडारा गाउँपालिकाको उपाध्यक्षमा उम्मेदवार भएकाले पनि महेश कुमार यादव चर्चामा छन् ।

एकडारा गाउँपालिकाका उपाध्यक्षपदमा स्वतन्त्र उम्मेदवारकोरुपमा उम्मेदवारी दिएका महेश कुमार यादव भन्नुहुन्छ,‘‘उपमा आफ्नो श्रीमतिलाई उम्मेदवार बनाउने चलनले म साह्रै दुखित छु । यो अफर मलाई पनि नआएको होइन । तर, कहिले पनि राजनीतिमा नगएकी, घरबाट बाहिर ननिस्केकी, सामाजिक सुव्यवस्थापनको ज्ञान नै नभएकी श्रीमतिलाई उपाध्यक्ष जस्तो सामरिक महत्व बोकेको पदमा उम्मेदवार बनाउनु भनेको पालिकासँग अन्याय हो भन्ने मेरो बुझाई छ । राजनीतिमा होमिने श्रीमान र उनले टिकट नपाएपछि आफ्नो घरको अराजनीतिक, घरेलु महिलालाई उपाध्यक्षमा उम्मेदवार बनाइने परम्पराको विरोधमा मैले आफ्नो उम्मेदवारी उपाध्यक्षमा दिएको हूँ ।’’


.......................................................................................................

को हुन महेश कुमार यादव ?

माओवादीको जनयुद्धताका नै माओवादीसँग नजिकिएका उनी शान्तिवार्ता पछि माओवादीको पार्टी प्रतिनिधिकोरुपमा तात्कालिक भटौलिया गा वि स मा कामगर्दा राम्रो विचार र अडानका कारण चर्चा बटुलेका थिए । उनी दोस्त्रो संविधान सभामा तमलोपाबाट माओवादी भएका राम कुमार शर्माको प्रमुख कार्यकर्ताकोरुपमा काम गरे । डा.बाबुराम भट्टराईले निर्माण गरेको नयाँ शक्ति रोजेका यादवले शु्रुवाती दौरमा पार्टीको सचिव एवम् संगठन विभागको जिम्मेवार िपाएका थिए । कुशल संगठन संचालकको परिचय बनाएका महेश कुमार यादव २०७४ को स्थानीय निर्वाचनमा माओवादी केन्द्रको तर्फबाट एकडारा गाउँपालिकाको अध्यक्षको उम्मेदवार बनाइए । विगतको निर्वाचनमा गाउँपालिका अध्यक्षको पदमा १२ सय भन्दा बढी मत ल्याएर उनी चौथो स्थानमा रहे । चुनाव पछि तात्कालिक समाजवादी पार्टीमा अवद्ध भएका यादवलाई पार्टीको जिल्ला सचिव सहित संगठन विभागको जिम्मेवारी दिइयो । लोसपा र समाजवादी पार्टी मिलेर बनेको जसपा अर्थात जनता समाजवादी पार्टीमा पनि महेशलाई नै जिल्ला सचिवको जिम्मेवारी सुम्पियो । जसपाको दोस्त्रो समायोजन पश्चात पनि जिल्ला सचिव र संगठन विभागको जिम्मेवारीमा रहेका यादव पालिकाको अध्यक्ष पदका पार्टी भित्र प्रवल दावेदार थिए । पार्टीले अध्यक्षपदमा अर्कैलाई सारेपछि उनलाई विभिन्न पार्टीबाट श्रीमतिलाई उपाध्यक्षमा उम्मेदवार बनाउन आग्रह गरिए पनि उनी अन्ततः एकडारा गाउँपालिकाको उपाध्यक्ष पदमा ‘भूईं कटहर’ चुनाव चिन्हका साथ स्वतन्त्र उम्मेदवारकोरुपमा देखा परेका छन् ।

चौविस घन्टे राजनीतिमा सक्रिय महेश इमान्दार र राजनैतिक सुझबुझ भएका महोत्तरीका जिल्ला नेताहरु मध्ये गनिन्छ । विकास निर्माणको कुनै पनि उपभोक्ता समितिमा बस्न नचाहेका उनी दूई कार्यकाल पर्सा प्राविको संचालक समितिको अध्यक्षको जिम्मेवारी सफलता पूर्वक निर्वाह गरिसकेका छन् । सुन्दर अभियानका प्रमुख अभियानी मध्येका एक महेश जनकपुर–भिट्ठामोड सडक आन्दोल, मधेश आन्दोलन ताका गाउँगाउँमा संचालनल गरिएको जागरण सभा,एकडारा, कटैया लगायतको ठाउँमा संचालन गरिएका अभियानमा सक्रिय भूमिका निर्वाह गरीसकेका उनी महोत्तरीका कर्मठ, बुद्धिजिवी नेताकारुपमा परिचय बनाएका छन् ।

.......................................................................................................

उनी भन्छन्,‘‘पालिकाको उपाध्यक्ष भनेको सफ्टवेयर हो, यसले पालिकाको विकासमा, समाजिक न्यायको दिशामा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्नसक्छ । राजनैतिक भागवण्डामा उपाध्यक्ष जस्तो गरिमा र ओजपूर्ण पदलाई नेता÷व्यापारी÷कर्मचारीका अशिक्षित,अराजनैतिक, घरबाट बाहिर ननिस्केकी श्रीमति,छोरी,बुहारीलाई उम्मेदवार बनाइनुले अधिकांश पालिकामा न्यायीक इजलास समेत गठन हुन सकेको छैन । योजना तजुर्मा तथा अनुगमन र मूल्यांकन जस्ता गहन कार्यहरु हचुवाका भरमा सम्पन्न भए ।’’ उपाध्यक्षको पदमा राजनैतिक र सचेत व्यक्ति आएभने पालिकालाई हरेक क्षेत्रमा सबल बनाउन सकिने बताउँदै महेशले भने,‘उपाध्यक्षको गरिमा,जिम्मेवारी र अधिकारलाई अध्ययन गर्दा र विभिन्न पालिकामा विगत र यसपालिको चुनावमा देखा परेका उम्मेदवारहरुसँग असन्तुष्ट हुँदै, उपाध्यक्षको पदको काम,कर्तव्य र विशेषता स्थापित गर्न मैले जसपा जस्ता पार्टीको जिल्ला सचिवको पदलाई पर्वाह नगरी उपाध्यक्षमा उम्मेदवारी दिएको हूँ ।’

एकडारा गाउँपालिकाका शिक्षित र सजग मतदाताहरु महेश कुमार यादवले पालिकाको उपाध्यक्ष पदमा दिएको उम्मेदवारीले उत्साहित बनेका छन् । राष्ट्रिय पार्टीका एकजना एकडाराका जिल्ला स्तरीय नेता आफ्नो नाम नछाप्ने आग्रह गर्दै भन्छन्,‘‘राजनीति गर्ने हामी पुरुष तर भागवण्डामा जुनरुपमा राजनीतिमा कहिले नलागेकी हाम्रा घरका महिलालाई उपाध्यक्षको उम्मेदवार दिने चलनले प्रश्रय पाउँदैछ, स्थानीय सरकार, पालिकाका जनता र समग्र देशकै लागि दुखद हो । भागवण्डामा आफ्नो घरको महिलालाई उप बनाउने वा पार्टीको पदजाने भयले चुपलाग्नु बाहेक कुनैपनि राजनैतिक पार्टीको नेता÷कार्यकर्ताले प्रायःआँट गर्दैनन् । मधेश प्रदेशमा एक त राजनीतिमा सक्रिय महिला नै थोरै छ र अर्को राजनैतिककर्मी पुरुष उपाध्यक्षमा उम्मेदवारी दिन संकोच मानिरहेको अवस्था छ । यस्तो अवस्थामा पनि उपाध्यक्षमा महेश कुमार यादव जस्ता राजनैतिक व्यक्तिले उम्मेदवारी दिनुले हाम्रो पालिकामा चर्चाको विषय बनेको छ । विगतमा पालिका अध्यक्षमा सम्मानजनक मत पाएका महेशले जसपाको जिल्ला सचिव र संगठन विभागको पदको पर्वाह नगरी उपाध्यक्षमा उम्मेदवार बन्नु एकडारा गाउँपालिकाकोलागि सौभाग्यको कुरा हो । उपाध्यक्ष पदको काम,कर्तव्य बुझेकाहरु पुरुष भएरपनि उपाध्यक्षका उम्मेदवार रहेका महेश कुमार यादवको ‘भुईं कटहर छाप’ले सबैलाई आकर्षित गरिरहेको छ । पालिकाले महेश जस्तो उपाध्यक्ष पाएमा चौतर्फीरुपमा फड्को मार्ने कुरामा म लगायतका व्यक्तिहरु विश्वस्त छौं ।’’ अध्यक्ष÷प्रमुख पदमा सबैको अ–आफ्नै उम्मेदवार रहेपनि हरेक दलबाट उपाध्यक्षमा महेश कुमार यादवको भुईं कटहर छापमा मत जाने ठोकुवा उनी गर्छन् ।  

  


प्रदेश नं.२ क नामाकरण : ‘मधेश’ सँ भऽ रहल घात !!


                                             –मनोज झा मुक्ति

देश संघीयतामे चलिगेलाकवाद सात प्रदेशके निर्माण भेल आ सभ प्रदेशमे निर्वाचित सरकार चलिरहल अछि । निर्वाचीत सरकारद्वारा नामाकरण करवाक उद्देश्यसँ तात्कालिकरुपमे प्रदेश चिन्हवाकलेल अंकमे नामाकरण कयलगेल । नीति अनुरुप अधिकांश प्रदेशके नामाकरण भऽगेल त किछु प्रदेशक नामाकरण संस्कार बाँकि अछि । विषेश कऽ प्रदेश नं.२ क नामाकरणमे जाहि तरहें राजनैतिक दलसब अपन विचार प्रस्तुत कऽरहल अछि, ओ अपने आपमे नमूना अछि ।

प्रदेश नं.२ क सभामे राजनैतिक दलद्वारा विभिन्न नाम प्रस्तावित कयलगेल अछि । जसपा,लोसपा आ माओवादी संयुक्तरुपमे ‘मधेश प्रदेश’ नाम प्रस्तावित कयने अछि त नेपाली कांग्रेस ‘मिथिला–भोजपुरा’ आ एकिकृत समाजवादी पार्टी एवम् नेकपा एमाले ‘जानकी’ प्रदेशक नामाकरण करयवाक पक्षमे रहल अछि ।

‘एक मधेश, एक प्रदेश’,‘समग्र मधेश, एक प्रदेश’,‘‘मेचीसँ महाकालीधरि मधेश’क नारा देनिहार आ नारा लगौनिहार जहन १९\


२२ जिल्लाक बदलामे ८ टा जिल्ला मात्रके ‘मधेश प्रदेश’ नामाकरण करवाकलेल चिचिया रहल अछि त आनके कि कहवैक ? 

आठ जिल्लाक भूभागके ‘‘मधेश’’ नामाकरणपर उपजैत प्रश्न ?

ई प्रश्न कठीन अछि, आम लोककलेल । सबल आ विश्वसीय सेहो ।

कि मधेश आन्दोलन मात्र एखुनका प्रदेश नं.२ क आठे जिल्लामे भेल रहै ? जय मधेशक नारा नेपालगञ्ज आ कैलालीमे नई लागल रहै ? त, आब ओ मधेशी रहलै कि नई ? आब ओ जय–मधेश कहतै कि नई ? कहतै त कोन नैतिकतासँ ? ककरा आशमे आ कहियातक कहैत रहतै जय मधेश ?

कि एहि आठटा जिल्लाक मधेशलेल ‘एक मधेश, एक प्रदेश’,‘समग्र मधेश, एक प्रदेश’,‘‘मेचीसँ महाकालीधरि मधेश’क लगायतक नारा देलगेल रहै ? आठ जिल्ला बाहेक मधेशक भूमि जे विभिन्न प्रदेशक नामाकरण वरण कऽलेने अछि, तकरा कोना आहाँ समाहित करवै ? अपनाके मधेशी कहऽमे गर्व कयनिहार विराटनगर, नवलपरासी आ महेन्द्रनगर सहित आठो जिल्लामे रहल मधेशीके विश्वास करऽ योग्य संभावनायुक्त, भिजन आहाँलग की ?

मात्र आठे जिल्लामे ‘‘मधेश’’के सिमीत कऽ मधेश नामसँ घृणा कयनिहारके मनसुवा पुरा करऽमे हीट आइटम डानसर त हमसब नई बनऽजारहल छी ? 

‘‘मधेश’’ नामाकरण किया ?

प्रदेश नं.२ क नाम ‘‘मधेश’’ प्रस्ताव कयनिहारसबक कि मनोदशा ? किछुके कहव छन्हि जे आन्दोलन मधेशके नामपर, जय मधेश के नारापर भेलई, मधेशी शहिद भेलै, कमसँकम मधेश नामाकरण होयतई त मधेशीके एकटा ईज्जत रहि जयतै,मधेश आन्दोलनपर एकटा ठोस पहिचानके मोहर लागि जयतै...लगायतक तर्कसब छन्हि ।

‘‘जानकी’’ नामक पक्षधर होइथ  या मध्य मधेश,मिथिला,मिथिला–भोजपुरा या जनकपुर नामाकरणक पक्षधर होइथ सबके अपने–अपने तर्क छन्हि ।

विचारणीय बात छैक जे मिथिला,भोजपुरा, कोच, अवध,थरुहट सब मिलिकऽ ‘‘मधेश’’ भेल छैक कि मात्र मिथिला आ भोजपुराक किछु भाग मधेश छै ? मधेशके भितर मिथिला,भोजपुरा, कोच, अवध,आ थरुहट लगायतक भूभागक स्तित्व छै कि नईं ?

विनु ऐतिहासिक, भौगोलिक, धार्मिक, सांस्कृतिक, भाषिक आदिके व्यवहारिक एवम् वैज्ञानिक विश्लेषण केनहि, अपने सहभागि आन्दोलनके नामो निशान बचवऽलेल ‘‘मधेश’’ नामाकरण करव कतेक उचीत ? अपना पार्टीक नाम आ विधानसँ अक्षरसः ‘‘मधेश’’  शब्दके भौतिक आ वैचारिकरुपमे हटालेने राजनैतिक दलसब ‘‘मधेश’’ नामाकरण मार्फत अपन कोन ईज्जत जोगावि रहल अछि ?

संघीयताक मर्म होइत अछि जे नागरिकके अपन पहिचान सहितक अधिकार भेटओ । ई नई छैक ने, जे जनतासँ चुनायल प्रतिनिधि अपना पार्टीक विवेकहीन, अदुरदर्शी निर्णयके विनु छलफलके, बिनु संवाद केनही आज्ञा पालनक चक्करमे परिकऽ ‘‘मधेश’’ नामक पक्ष पडल किछुलोकके बुझाई छन्हि ।

अधिकांश प्रतिनिधि रहल नेता,कार्यकर्ता अपन विचार बिनु रखने, अपनेसँ बिनु सोचने पार्टीक फरमानपर हुस्से–हुस्से करऽमे लागल अछि त किछुलोकके अपन विचार करवाक क्षमता होइतो एहि झन्झटमे नर्ई परऽ चाहिरहल छथि । नगण्य लोकलग अपन बात रखवाक हैसियते नई छन्हि । आम जनताके विचारक प्रतिनिधित्वसँ बेसी अपन दंभ आ झूठामूठक शानक लेल ‘‘मधेश’’ नामाकरण करयवाक पक्षसब लागल किछुके विश्लेषण छन्हि । किछु त एकरा मधेशवादी कहयनिहार जसपा आ लोसपाके आत्माके तुष्टिकरण आ माओवादी केन्द्रक मधेशके संकुचित करवाक षड्यन्त्रक संज्ञा देवऽसँ सेहो पाछा नहिं छथि । 

पूवसँ पश्चिमधरिक मधेशमे साँस्कृतिक विविधता व्याप्त अछि, जकरा माओवादी स्वीकारैत अपन तात्कालिन संरचनामे व्यावहारिक एवम् लिखितमरुपसँ लिपीवद्ध कयने छल । मधेश आन्दोलन कोनो एकटा व्यक्ति आ एकटा संस्थाक दमपर नई भेल छल । सयकडों वर्ष पहिनेसँ सुनगैत चिनगारी जहन विभिन्न भाषा अभियानी सबहक बल पौलक तहन मात्र धधराक रुप लऽसकल । मधेशक भूभागमे रहल मैथिली,भोजपुरी, अवधी, थारु लगायतक भाषा अभियानी ‘मधेश’ आन्दोलनमे अपन भविष्य देखि आन्दोलनके मजबुत बनवैत गेल । मधेशवादी नेता सबहकसँग भाषा अभियानी सबकेँ पहिने मधेश आ तहन कोचिला, मिथिला,भोजपुरा, अवध आ थरुहटक स्तित्वक स्थापना सन बातचीत बहुतो बेर होइत आएल । फलस्वरुप मधेश आन्दोलनमे सब अभियानी अपन उर्जा समाहित करैत आन्दोलनके सफल बनवऽमे अपन दिनराति लगादेलक । विभिन्न दाओ–पेँचक खेलमे देशमे आएल संघीयतामे जाहि तरहें प्रदेश सबहक निर्माण कयलगेल ओ अपनेमे प्रश्नक कटघेरामे ठाढ अछिए । जहन पहिचानके लिपीबद्ध करवाक बात अबै त कोचिला, मिथिला,भोजपुरा, अवध आ थरुहटक वेइमानी किया ? 

संघीयताक मूल तत्वमे ‘पहिचान’  सबसँ प्रमुख मानल जाइत अछि । देशक आन–आन प्रदेशक जे नामाकरण भेल अछि, सबकेसब अपन इतिहास, संस्कृति आ पहिचानेके नामाकरण मादे स्थापित कयने अछि । मुदा, प्रदेश नं.२ क अधिकांश नेता,कार्यकर्ताक अल्पज्ञान, मूढ बुद्धीक प्रदर्शन जोरशोरसँ भऽरहल अछि । विनु तर्कक तर्क, कुतर्क प्रस्तुत करैत प्रदेश २ के कुसीयार जकाँ छिलल जारहल अछि, अल्हुआ जकाँ सोहल जारहल अछि । प्रदेश नामाकरण करवाकलेल सबपक्षपर विचार करवाक चाही कि नहिं ? प्रदेशमे रहल राजनैतिक दलक नेता÷प्रतिनिधिके आओर प्रदेशमे अपनाओलगेल विधि,प्रक्रिया,आधार सनसन विषयपर त खुलिकऽ विमर्श करवाक चाही कि नहिं ?

नागरिकके हवा मिठाई बाँटऽमे सफल भऽरहल नेता, कार्यकर्ता ‘‘मधेश’’ नामाकरण करवाक तर्क याह सेहो प्रस्तुत करैत छथि जे मिथिला राखु त भोजपुराबला विरोध करत, मिथिला–भोजपुरा राखु त बज्जिका आ मगही बला विरोेध करत त किया नईं ‘‘मधेश’’ नामाकरण कऽदेल जाय ।

कियो नई मानै छै, नईं मानतै ताहिलेल अपना हातमे आयल शक्तिके दुरुपयोग करव, जएह मोन होयत, जाहिमे अपन व्यक्तिगत स्वार्थ पुरा होयत सएह करव कि बुद्धिमताके परिचय होयतै ?

जँ एहन–एहन संवेदनशील विषयपर अपने विचार शून्यताके अवस्थामे चल आबि त जन विमर्श होयवाक संस्कार कहियासँ बैसत ?

हमर कहव कथमपि ई नई अछि जे प्रदेश नं.२ क नाम ‘‘मिथिला’’,‘‘भोजपुरा’’,‘‘मिथिला–भोजपुरा’’,‘‘जनकपुर’’,‘‘जानकी’’ या ‘‘मधेश’’ चाहे ‘‘मध्य–मधेश’’ होयवाक चाही से नहिं अछि । कोनो एकटा नाम अएतै त किछुके विरोध रहवे करतै, किया त एतऽ अपने सोंचव आ विचार करवसँ बेसी हमसब अपन लगानीकर्ता, भाग्यविधाताके आदेश मात्रके पालन कयनिहार बनिगेल छी । जरुरी अछि एहिपर विचार,विमर्श आ पुनर्विमर्श हुए । एतुक्का माटि कि कहैत छैक ? एतुका जनताक भावना कि छैक ? एतुक्का इतिहास आ संस्कृतिक रंग कि छैक ? तकरा व्यावहारिक, राजनैतिक आ वैज्ञानिक विर्मश कइएकऽ कोनो विन्दुपर पहुँचल जाय । जँ, अपन विवेक काज नईं करय त निष्ठापूर्वक जनआकांक्षा लेवाक चाही ।

मात्र ८ टा जिल्लामे रहल प्रदेश नं.२ क नामाकरण ‘‘मधेश’’ ककऽ विशाल मधेशसँ घात त नईं होवऽजारहल छैक ?? भगवती समय अछैते हमरासबके सदबुद्धि देथु ।


लोकतान्त्रिक महापर्वमे बड़बड़ लीला !



–मनोज झा मुक्ति 

लोकतान्त्रिक महापर्व मानल जायबला ‘निर्वाचन’  वैशाख ३० गते सम्पन्न भेल । लोकतन्त्रमे सबसँ पैघ शक्ति मतपत्रमादे व्यक्त होबऽबला जनमतके मानल जाइत अछि । स्वाभाविको अछि, कियाकी पाँचसालमे एकवेर होबऽवला चुनावमे जनता अपन मतपत्रक मादे पाँचसाललेल अपन प्रतिनिधि चुनैत अछि आ वएह प्रतिनिधिद्वारा गाम,टोल,नगरक विकासके नक्सा खिचल जाइत अछि । 

निर्वाचन आयोग निर्वाचन सम्पन्न करवाकलेल अनेक प्रकारक नीति नियम बनाविकऽ चुनावक प्रक्रिया पुरा कऽ जनताद्वारा अपन प्रतिनिधि चुनवाक काज करवैत अछि । मुदा दूर्भाग्य जे जाहि देशमे निर्वाचन आयोगे अपनेआपमे स्पष्ट नईं अछि, ताहि देशमे निर्वाचन कोना निष्पक्ष आ आचारसंहिताक परिधिमे भऽसकैत अछि ? उम्मेदवारसबहक चुनावी खर्चक सीमा निर्धारण कयलाकवादो अँखिदेखार रुपमे जे पाइयक नदी बहाओल जाइत अछि तकर अनुगमन कोना कयल जाऽरहल अछि से ककरोसँ नुकायल नईं अछि ।

विशेष कऽ एहि स्थानीय चुनावमे सहभागी सब अवयवसबहक खेल देखिकऽ लोकतन्त्रमे होइत चुनावी प्रक्रियापर दुःख लागव स्वाभाविक अछि । निर्वाचन आयोग, राजनैतिक दल, उम्मेदवार, मतदाता, कर्मचारी, प्रशासन लगायत कोनो पक्षक कर्तुत एहन नई देखलगेल जाहिसँ मोनमे सन्तुष्टी भऽसकय । सबपक्षक लीलाके कोनोरुपसँ लोकतान्त्रिक पद्धतिके मजबुत करऽवला नईं देखलगेल ।

निर्वाचन आयोगक टालमटोल मानसिकता

लोकतन्त्रमे निर्वाचन आयोगके स्वतन्त्र आ निष्पक्ष होएवाक चाही । आयोगक नीति स्पष्ट होएवाक चाही आ दूरदर्शी होएवाक चाही । मुदा, आयोग राजनैतिक प्रभावसँ मुक्त रहल ?

देशमे बहुदलीय प्रजातन्त्र होइतो स्वतन्त्र उम्मेदवारकलेल सेहो स्थान देलगेल अछि, मुदा जाहि रुपसँ मतपत्रमे राजनैतिक दलजकाँ स्वतन्त्र उम्मेदवारके सेहो प्यानलबला चुनाव चिन्ह छपाओल गेल से कतेक उचित ? जँ स्वतन्त्र उम्मेदवारके सेहो राजनैतिके दलजकाँ प्यानल चुनाव चिन्ह देलगेल त दलक उम्मेदवार आ स्वतन्त्रमे कि अन्तर रहिगेल ? एहन पैघ त्रुटिपर सेहो सभ निकायके चुप्पीसँ की बुझल जाय ?

निर्वाचन सम्पन्न करयवाकलेल गठित समितिक आँखिक आगा निर्वाचन आचारसंहिताके धज्जी उडैत रहल आ निर्वाचन आयोग मौन भऽ देखैत रहल । खर्चक सीमा निर्धारण होइतो दिनराति भोजेभोज मचल रहल, एकटा उम्मेदवार बीसोसँ बेसी गाडी दौडबैत रहल आ निर्वाचन आयोग चुपचाप देखैत रहल । की लोकतन्त्रमे एहन चुनावसँ नीक प्रतिनिधि चुना सकैय ? मतगणना स्थलमे देशक चारिम अंग मानल जायवला संचारकर्मीके बहुतोठाम प्रवेश नईं देलगेल ओतऽ कोनरुपसँ निर्वाचनके पारदर्शी कहल जाऽसकैय ?

राजनैतिक दलक आचरण

लोकतन्त्रमे राजनैतिक दल जतेक निष्ठापूर्णरुपसँ अपन गतिविधि करैत अछि, लोकतन्त्र ओतवे समृद्ध होइत जाइत अछि । मुदा दूर्भाग्य जे नेपालक कोनो दलक आचरण नीक नई देखलगेल । अपन आ अपना लोकके जितयवाकलेल कोनो कुकर्म करऽ परय ताइमे पाछु नई रहैत अछि । जातिपातिक राजनीति नई होयवाक चाही कहनिहार पार्टीक नेता जहन टिकट बँटवारामे उम्मेदवारक जातिक संख्या आ खर्च करवाक सामथ्र्यके देखिकऽ टिकट बँटैत अछि त हमसब सहजहिं अनुमान लगावि सकैतछी जे राजनैतिक दल आ ओकर नेता कतेक नैतिकवान अछि । कोनो राजनैतिक दलसँ कोन तरहक समाजवाद या लोकतन्त्रके समृद्धिके अनुमान लगाओल जाऽसकैत अछि । अपन पार्टीक उम्मेदवारके जितयवाकलेल केहनो घटिया आचरण कोनो पार्टीक नेता कऽसकैत अछि से एहि स्थानीय चुनावमे देखलगेल । अपना पार्टीक कार्यकर्ताके कोनो दुष्कर्म करवाक छुट देने राजनैतिक दल विरोधीके छोटोछिन गल्तिके भाषण आ प्रेस विज्ञप्ति मार्फत विरोध करवाक जे संस्कार देखाओल जारहल अछि तकरा कोन लीलाके संज्ञा देल जाय ?

उम्मेदवारक लीला

कोनो हिंसावे पार्टीक टिकट भेटल आ उम्मेदवारी देने सबहक पर्चा,पम्पलेटमे जाहि प्रकारक विशेषण जोडल जाऽरहल अछि ओ लोकतान्त्रिक निर्वाचनके व्याख्या करवाकलेल पर्याप्त अछि ।

चुनावी पर्चा,पम्पलेटमे इमान्दार, नैतिकवान, सुयोग्य, युवा, कर्मठ, लगनशील, राजनैतिक,जुझारु लगायतक विषेशणसबजे उम्मेदवार अपनालेल प्रयोग कयने रहैत अछि, ओ देखिकऽ हँसी लागव सामान्य अछि । जे सबदिन बेइमानीए करैत आएल अछि, भ्रष्टाचारमे लिप्त अछि, अनैतिक काजमे संलग्न रहैत अछि, ओहो अपनाआपके जे मोन होइत अछि विशेषण जोडवैत अछि । एकरा कोन लोकतान्त्रिक आचरणक रुपमे ग्रहण कयल जाय ?

लोकतन्त्रमे उम्मेदवार बनवाकलेल सबके स्वतन्त्रता देलगेल अछि । उम्मेदवारके अपन आचरण,विचार,व्यवहारक आधारपर मत मँगवाक विधिविधान होइतो, जातिपातिक नामपर किरिया खुएवाक परम्परा रहल समाजमे एकटा वाक्य नीकजकाँ बाजऽ नईं ऐनिहारसब जतऽ निर्वाचीत होइत हो, ओतुक्का लोकतन्त्रके की कहवैक ? दारु आ मासुके बले जनताक मतके अपनादिस आकर्षित करवाक काज कतऽ नईं कयलगेल ?

कतौ कतौ त उम्मेदवारक लीला एहनो देखलगेल जे एकटा उम्मेदवार घरेघरे रहु माछ बँटलक त दोसर बोआरी माछ घरेघर पठौलक आ तेसर चारिम केओ मुर्गाके मासु त कियो खसीक मासु बाँटऽमे पाछा नईं रहल । पाई आ दारु बिनु चुनाव नई होइत अछि से सबहक अनुभवसँ हमर अनुभव फराक नहिं अछि । कमसँकम नास्तामे चुरा–घुघनी, मुरही–तरकारी आ भोजनमे भात,दालि,तरकारी त सबसँ कमजोरहो उम्मेदवार टेन्ट गारिकऽ खुऐवे कैलक । आन आन कोनकोन कर्म उम्मेदवारसब भोट लेवाकलेल कयलक से हमरासँ बेसिए अपनेसबके बुझले अछि ।

गुरु घण्टाल लोकतान्त्रिक मतदाताक लीला

लोकतन्त्रमे सबसँ उपर मानल जायबला मतपत्र जकरा हाथमे अछि, जकरा सार्वभौम सत्ता सम्पन्न जनता÷नागरिक कहल जाइत अछि, ताहि मतपत्रधारी जनताके लीला त अपरम्पारे देखलगेल ।

कोनो उम्मेदवारके आशिर्वाद देवऽसँ नईं पाछा रहल मतदाता मालिक जहन ककरो चाकडी, लोभ, व्यक्तिगत स्वार्थ सिद्धिके हथियारकेरुपमे अपन मताधिकारके प्रयोग करैत हो, ओतुक्का लोकतान्त्रिक आचरणके कोन नाम देलजाय ? सामूहिक स्वार्थक कोनो बात सुनवाक तैयार नईं रहल मतदाता अपन जाति,कुटुम्ब,सम्बन्धितके देखि मतदान करवाक आचरणसँ ओतप्रोत देखलगेल । 

अपने कोनो पार्टीक जिम्मेवार पदमे रहितो कोनो ने कोनो प्रभावमे पडिकऽ अन्तरघात कयनिहार कार्यकर्ताके कोन प्रकारक आस्थावान कही ?

जतऽ अपन व्यक्तिगत स्वार्थ आ सहानुभूतिक नामपर जे सर्वशक्तिमान मतदाता मतदान करैत होय, ओतऽ केहन प्रतिनिधि चुनयतै ? ककरो कफन देवाक नामपर, ककरो राजनीतिमे बिल्टौआ भऽगेलै ताहि नामपर, कतौ लडैत लडैत थाकिगेलै अईवेर अन्तिमे छै ताहि नामपर,कतौ नई जिततै त फाँसी लागि जयतै ताहिनामपर भावनामे बहिकऽ मतदान करयनिहार मतदाता होई, ओतऽ केहनो विचारवान, चरित्रवान,लडाकु, दूरदृष्टि रखनिहार उम्मेदवारके जमानत जप्त नईं होयतै त की होयतै ? नटवरलाल मतदाताक बीचसँ नीक नेता कोना निर्वाचीत भऽसकैय ?

समग्रतामे ई कहवामे कनिको हिचकिचाहट नई होयवाक चाही जे जाहि प्रकारसँ लोकतान्त्रि देशमे निर्वाचन करयवाक जिम्मा लेनिहार, निर्वाचनमे अपना दलक उम्मेदवार चुननिहार, विभिन्न दलसँ या स्वतन्त्रे भऽ चुनाव लडनिहार आ केहनो उम्मेदवारके कोनो बहन्ने मतदेनिहार मतदाता नैतिकवान नईं होयत ताधरि समृद्ध आ सुसंस्कृत लोकतन्त्रके कल्पना करव मूर्खता अछि ।

लोकतन्त्रकँे मजबुत करवाकलेल होवऽबला निर्वाचनमे सहभागि होवऽबला हरेक निकाय आ व्यक्ति अपन दायित्वके निर्वाह केनाई प्रारम्भ नईं करत, देश आ समाजमे परिवर्तन होयव असम्भव अछि । जानकी हमरासबके सदबुद्धि देथु ।